Serigrafi Baskı Tarihçesi

Dünya ve Türkiye’deki Gelişimi: ipek baskı dediğimiz yada serigrafi dediğimiz baskı tekniğinin hangi tarihte nerede, nasıl başlandığını kesin olarak saptamak mümkün değildir. Serigrafinin ilk örneklerini bilindiği kadarıyla şablon bakı hazırlanarak şablonun elek veya benzeri nitelikte malzeme ye yapıştırılarak boşa geçecek yerlerin arzu edilen biçimde kontrollü bir şekilde boyanın geçirilmesi ile yapılıyordu. Daha sonra asetat ve naylonumsu malzemenin şablon şeklinde hazırlanıp sıcak prestürü bir uygulama ile elek niteliğinde malzemeye yapıştırılması ile yapılmaya başlanmıştır.

Eski Mısırlılar, Romalılar, Çinliler ve Japonlar duvar yer tavan süslemeleri ile çömlekçilik ile dokuma bezemelerinde şablon tekniğinin kullanıldığı bazı kaynaklarca tespit edilmiştir.

Bu alanda yazılmış en eski kitaplardan bir ABD basımlı ilk Sercen Process Produc Ctionda (Çin Seddi) devrinin Çinliler ve Piramitler devrinin Mısırlılara baskı kalıplarını eşyalar kumaşlar üzerine baskıda ve binaların iç ve dış yüzeylerinin süslemede kullanılmışlardır.

Serigrafinin ilk örneklerinin teşkil eden şablon baskı Japonya’da işlevsel olarak kullanılmıştır. Şekillerin ipek kalıp üzerine alınması ile teknik kullanım kolaylığı kazanılır. Teknik bu tür değişme ve gelişmeler yöntemin şablon baskı elek baskı, ipek baskı. serigrafi gibi değişik adlarla anılmasına neden olmuştur. Neticede ipek baskı adıyla adlandırılmıştır.

İpek baskı yönteminin tarih içinde hem eleğin hem de ü_erindeki baskı alanlarının oluşturulmasında çok değişik tekniklerinin uygulandığı her yeniliğin yönteminin işlevinin artmasına pek çok dünyanın pek çok ülkesinde yaygınlaşarak artmasına devam ediyor.

Avrupa’nın ipek baskı ile tanışması 19.yy’lın ilk yarısından itibaren Japon kültürü ile ileri derecede ilgilenmesi ile başlar. 1900-1910 yılları arasında Avrupa’nın pek çok ülkesinde ipek baskı biliniyordu. 1907 de ipek baskının ipeğe geçirilmiş çerçeve ve diğer araçların ilk pantenti İngiltere’de alındı. İpek baskı 19.yy da ilk fotografik yöntemin bulunması ile ipek baskıya getirildi. 1915 de ilk fotografik yöntemin bulunması ile ipek baskı yeni bir hayat kazandı. Tekstil endüstrisi bu yeni yöntemi ele aldı. 1920-1930 larda tasarımcılar filmlerle foto şablonla çalışmaya başladılar. 1930 larda Amerika ve Avrupa’nın çeşitli yerlerinde serigrafi çok amaçlı kullanılmaya başlandı. Kişisel atölyeler açıldı. Amerika’da bu gelişimi gösteren ipek baskı Avrupa’da da aynı sürecini yaşadı. işlevsel ve sanatsal amaçlı olarak kullanılıp yaygınlaştı. 1947 Fransa da renkli baskıya geçildi.

İpek baskı Alman grafik sanatında baskı resim sanatında öteki Avrupa ülkelerine göre büyük bir gelişme gösterir. Bu birikimle 1970 de İngiltere ve İskoçya’da tek baskı hızla yayılarak pek çok stüdyo ve galeri açılmıştır.

1974 yılında Alman Federal Cumhuriyetindeki çağdaş grafik sanatının düzenli olarak bir sergi dizisi biçiminde kuş bakışı yansıtmaya ve bir serginin tanıtım katalogunda ipek baskının Alman baskı sanatı içerisindeki yeri ve önemini somut olarak göstermek mümkündür. İşte günümüzde sanatsal baskı pazarının büyük bir yüzdesini elek baskı oluşturuyor.

İpek baskının ülkemizde uygulanmaya başlanmasına kesin tarih vermemekle birlikte Avrupa’daki gelişmelere paralel olarak çalışmalar yapıldığı gözlenmiştir. II. Dünya Savaşı sonrasında malların markalanarak işaretlenmesine çok uygun bir baskı tekniği olması nedeniyle bizde benzeri amaçlarla yaygınlaşarak uygulamaya başlanmıştır. 1950′den sonra serbest piyasa anlayışıyla reklam, tanıtım ve grafik uygulamalarda kullanılmaya başlandı. Daha önce tekstil alanında Sümerbank gibi kuruluşlarda uygulanmaya başlanmıştır. Daha sonraları reklam ve tabela atölyelerinde ayrıcalıklı olarak kullanıldı. Resim alanında ilk kullanan sanatçı Bedri Rahmi EYÜPOGLU’dur.

Önemsenerek bu dalın güzel sanatlarda ders olarak verilmeye başlanması 1970′lerden sonra Atatürk Eğitim Enstitüsünde, sonra Güzel Sanatlar Akademisinde Prof. Süleyman Sayım TEKCAN tarafından mesleğe saygınlık kazandırılmıştır. Ve hatta son yıllarda bazı üniversitelerde başlı başına bir bölüm olarak açılmıştır. Bunlardan biri Yıldız Üniversitesi EGE Yüksekokulu’dur. Bu yolla sanat ürünü veren bazı sanatçılarırnız Bedri Rahmi Eyüpoğlu, Eren Eyüpoğlu, SS Tekcan, Nevide Gekaydın, Elif Naci, Cihat Burak, Devrim Erbil, Burhan Uygur, Şükrü Aslan, Hasan Pekmezci vb.